Wellington City Libraries

Te Matapihi Ki Te Ao Nui

Search options
Return to Nga Tupuna main page

Te Watarauihi Nga Henga,
I mate i te tau 1876

Read in language


Nō te hapū nei o Te Ati Awa, nō Te Matehou a Te Watarauhi Ngahenga, arā ko Nga Henga rānei. He whanaunga tata ia ki a Ngakirikiri, o Te Matehou. Ko Ngakirikiri te tamaiti a Te Kaara, ā, ko te tuakana hoki o Te Raro Te Ua, e ai ki ngā kōrero atu a tana irāmutu a Maraea Te Ua ki a Major Heaphy i te tau 1878.

Ko Nga Henga rāua ko Ngakirikiri i tuhia ki te rārangi ingoa a Colonel McCleverty mō ngā tāngata nōna ngā whenua rā i te tau 1847, mō te pānga Hutt 19, mō Waiwhetu, me te pānga Hutt 57 i Taita. I te rārangi ingoa o te whenua rāhui o Araheke M Reserve, ka tuhia ko Te Ngakengarahui kē te ingoa o Wataruihi.

Ka riro ngā whenua o Nga Henga ki Taita Hutt Section 57 i a Pero Te One rātou ko Paratene Tipene ko Hemi Parata. Ka riro ngā whenua o Ngakirikiri i a Hone Ngaukaka me te whānau o Tipene Te Raro rāua ko Maraea Te Ua.

Ki ngā rekoata a te Kōti Whenua Māori he hononga tō Nga Henga ki te matua o Rawina, te māmā o Heni Wereta, rātou ko Teratiao ko Parata Te Ua. Ko Parata Te Ua te pāpā o Hemi Parata o Parihaka.

Nā Maraea Te Ua ētahi kōrero a te hāhi Wesley Maori Mission i whakapuaki ki a Major Heaphy i te tau 1878 hei tautoko i tana tohe ki a Karipa Tawhake mō te wāhanga whenua 23 o te pānga Hutt 19. Ka tū ko Karipa Tawhake hei minita Maori mō Waiwhetu ka rapu whakaaetanga ai i a Nga Henga hei muku hei noho hoki ki te wāhanga whneua 23 o te pānga Waiwhetu Hutt 19, hei whakatupu kai māna, ā, mā te minenga hoki o te hāhi me ngā tāngata o Pitoone. Ki te nūpepa Te Karere O Poneke i te marama o Hanuere i te tau 1858, he kōrero mō te koha nui a Watarauihi Ngahenga i te rārangi ingoa kaituku pūtea mō te hanga whare karakia ki ia kāinga o Te Whanganui-a-Tara.

E ai ki a Tipene Te Raro ko te whare karakia ki Waiwhetu nō Watarauihi Nga Henga engari nā ngā iwi katoa i hanga. Kāore i tū te whare karakia ki te pānga whenua 19, engari ka hanga kēhia ki tētahi pā tawhito ki te pūaha o te Awa Kairangi. Ka mukua atu tēnei whare karakia i te waipuke i te marama o Hanuere 1858?

Ka tohe atu a Maraea rāua ko Tipene i te whai wāhi o Karipa’s ki te wāhanga whenua 23, me te kī atu kua pau kē te wāhi ki a ia i te rironga o tana whare karakia i te waipuke. Ka whakaputaina e Tipene he reta nā Nga Henga i tuhia i te 12 o Hepetema 1862 ka kī a ia kia kaua e wāwāhia te whenua. Te āhua nei nō Nga Henga te mana o tēnei wāhi katoa, arā ngā wāhanga 21-23, o te pānga whenua Waiwhetu Hutt Section 19.

Ka mate nei a Nga Henga i te tau 1876.

Ngā Tuhinga Kōrero:

  • Wellington MB no. 2, p. 122, 288
  • Taranaki MB no. 3, p. 341
  • National Archives MA AccW2218 Box 31 Misc. Court papers, John McKay 1882.
  • Te Karere of Poneke, (1858) ; Vol. 1, no. 17, p. 3 ; Vol. 1, no. 19, p. 2

Korero o te Wa I Raraunga I Rauemi I Te Whanganui a Tara I Whakapapa