Wellington City Libraries

Te Matapihi Ki Te Ao Nui

Search options

Return to Nga Tupuna main page

Hare Parata,
I mate i te tau 1909

Read in language


He tamaiti a Hare Parata nā Parata Nuku ko Kaheno rānei rāua ko Mere Pawa ko Ngahuia rānei.

Ki te taha o tōna matua hei mokopuna ia ki a Tahuriao te teina o Te Wehenga nāna ko Te Matoha rātou ko Ropiha Moturoa ko Wi Kingi Wairarapa. Tokotoru ngā tamariki a Tahuriao. Ka moe tana tamāhine a Matamangu i a Rangiaururu o Ngati Maru ka puta ā rāua tamaiti tokorua, a Tamati Ngapuna i moe i a Oriwia Atiraukawa, rāua ko Parata Nuku.

Ki te taha o tōna matua nō Ngati Hamua a Hare Parata nō Te Matehou rānei hapu o Te Atiawa. Ki te taha o tōna whaea a Mere Pawa, nō Te Matehou, Ngati Tuaho, me Puketapu o Te Atiawa me Taranaki. Ki te taha o tōna whaea he uri nō Kura Kaewhao rāua ko Tuta mai i ngā mātua o Mere Pawa a Roriki rāua ko Tapaterauweke Nō reira e whanaunga ana ki te aitanga o Tiroa rāua ko Tokowakarewa, Te Whetu rāua ko Hare Tiaki Puku, a Hohepa Kopiri rāua ko Mere Rii, Te Moanapounamu rāua ko Tawhirikura, me James Heberley rāua ko Mata Te Naihi.

Ka mate te tuahine o Hare a Ani Parata i te 27 o Hurae 1875 kāore he uri i ora mai ka mutu ka nehua ia ki Waipiro, i te tiriti o Bolton. Ko ngā kaumātua o Hare ki te taha o tōna whaea a Roriki rāua ko Tapaterauweke, me ā rāua tamāhine a Mere Pawa rāua ko Horima Tapa, i tanumia ki te urupā o Owhiti ki Waiwhetu.

Ka moe a Hare i a Arihia Reweti, tamāhine nā Reihana Te Kamo ko Reihana Reweti rānei rāua ko Maraea te tuahine o Takata Ingo o Te Matehou. Ka mate a Arihia Reweti Parata ki Te Whanganui a Tara i te Hanuere 1876. Tokorua ngā tamāhine a Arihia rāua ko Hare, a Hana Hare Parata i whānau mai i te tau 1865 ka mate ai i te tau 1883 rāua ko Mere Piaka Parata i mate i tōna tau 14.

Ko te Kōti Whenua Māori tuatahi o Pōneke i whakawākia e T.H. Smith i te tau 1868. I te kōti tuatahi ki Pōneke, ka tohe a Hare ki tā ngā tamariki a Hohepa Kopiri tono i ngā pānga whenua 3, 4, 5 me te 9 o Pipitea Pa ka mana hoki i a ia ngā pānga whenua o tana whānau 3, 4 me te 9.

I tua atu i ōna pānga whenua i te pa o Pipitea, he whai pānga anō ia ki Orangi Kaupapa, Orongorongo, Taita Hutt Section 57, ki ō te New Zealand Company Wellington Tenths me te whenua o te pā o Waiwhetu, ki Hutt Section 19 Subsection 9 i riro iho i tōna whaea a Mere Pawa. Nō te matenga o Hare ki Waiwhetu i te 23 o Hune 1909, ka wīrahia ōna whenua ki a Ani Enoka Love. Engari nō muri mai ka tohengia tēnei wīratanga i roto i te Kōti Whenua Māori.

He tamaiti a Hare Parata nā Parata Nuku ko Kaheno rānei rāua ko Mere Pawa ko Ngahuia rānei.

Ki te taha o tōna matua hei mokopuna ia ki a Tahuriao te teina o Te Wehenga nāna ko Te Matoha rātou ko Ropiha Moturoa ko Wi Kingi Wairarapa. Tokotoru ngā tamariki a Tahuriao. Ka moe tana tamāhine a Matamangu i a Rangiaururu o Ngati Maru ka puta ā rāua tamaiti tokorua, a Tamati Ngapuna i moe i a Oriwia Atiraukawa, rāua ko Parata Nuku.

Ki te taha o tōna matua nō Ngati Hamua a Hare Parata nō Te Matehou rānei hapu o Te Atiawa. Ki te taha o tōna whaea a Mere Pawa, nō Te Matehou, Ngati Tuaho, me Puketapu o Te Atiawa me Taranaki. Ki te taha o tōna whaea he uri nō Kura Kaewhao rāua ko Tuta mai i ngā mātua o Mere Pawa a Roriki rāua ko Tapaterauweke Nō reira e whanaunga ana ki te aitanga o Tiroa rāua ko Tokowakarewa, Te Whetu rāua ko Hare Tiaki Puku, a Hohepa Kopiri rāua ko Mere Rii, Te Moanapounamu rāua ko Tawhirikura, me James Heberley rāua ko Mata Te Naihi.

Ka mate te tuahine o Hare a Ani Parata i te 27 o Hurae 1875 kāore he uri i ora mai ka mutu ka nehua ia ki Waipiro, i te tiriti o Bolton. Ko ngā kaumātua o Hare ki te taha o tōna whaea a Roriki rāua ko Tapaterauweke, me ā rāua tamāhine a Mere Pawa rāua ko Horima Tapa, i tanumia ki te urupā o Owhiti ki Waiwhetu.

Ka moe a Hare i a Arihia Reweti, tamāhine nā Reihana Te Kamo ko Reihana Reweti rānei rāua ko Maraea te tuahine o Takata Ingo o Te Matehou. Ka mate a Arihia Reweti Parata ki Te Whanganui a Tara i te Hanuere 1876. Tokorua ngā tamāhine a Arihia rāua ko Hare, a Hana Hare Parata i whānau mai i te tau 1865 ka mate ai i te tau 1883 rāua ko Mere Piaka Parata i mate i tōna tau 14.

Ko te Kōti Whenua Māori tuatahi o Pōneke i whakawākia e T.H. Smith i te tau 1868. I te kōti tuatahi ki Pōneke, ka tohe a Hare ki tā ngā tamariki a Hohepa Kopiri tono i ngā pānga whenua 3, 4, 5 me te 9 o Pipitea Pa ka mana hoki i a ia ngā pānga whenua o tana whānau 3, 4 me te 9.

I tua atu i ōna pānga whenua i te pa o Pipitea, he whai pānga anō ia ki Orangi Kaupapa, Orongorongo, Taita Hutt Section 57, ki ō te New Zealand Company Wellington Tenths me te whenua o te pā o Waiwhetu, ki Hutt Section 19 Subsection 9 i riro iho i tōna whaea a Mere Pawa. Nō te matenga o Hare ki Waiwhetu i te 23 o Hune 1909, ka wīrahia ōna whenua ki a Ani Enoka Love. Engari nō muri mai ka tohengia tēnei wīratanga i roto i te Kōti Whenua Māori.

He tamaiti a Hare Parata nā Parata Nuku ko Kaheno rānei rāua ko Mere Pawa ko Ngahuia rānei.

Ki te taha o tōna matua hei mokopuna ia ki a Tahuriao te teina o Te Wehenga nāna ko Te Matoha rātou ko Ropiha Moturoa ko Wi Kingi Wairarapa. Tokotoru ngā tamariki a Tahuriao. Ka moe tana tamāhine a Matamangu i a Rangiaururu o Ngati Maru ka puta ā rāua tamaiti tokorua, a Tamati Ngapuna i moe i a Oriwia Atiraukawa, rāua ko Parata Nuku.

Ki te taha o tōna matua nō Ngati Hamua a Hare Parata nō Te Matehou rānei hapu o Te Atiawa. Ki te taha o tōna whaea a Mere Pawa, nō Te Matehou, Ngati Tuaho, me Puketapu o Te Atiawa me Taranaki. Ki te taha o tōna whaea he uri nō Kura Kaewhao rāua ko Tuta mai i ngā mātua o Mere Pawa a Roriki rāua ko Tapaterauweke Nō reira e whanaunga ana ki te aitanga o Tiroa rāua ko Tokowakarewa, Te Whetu rāua ko Hare Tiaki Puku, a Hohepa Kopiri rāua ko Mere Rii, Te Moanapounamu rāua ko Tawhirikura, me James Heberley rāua ko Mata Te Naihi.

Ka mate te tuahine o Hare a Ani Parata i te 27 o Hurae 1875 kāore he uri i ora mai ka mutu ka nehua ia ki Waipiro, i te tiriti o Bolton. Ko ngā kaumātua o Hare ki te taha o tōna whaea a Roriki rāua ko Tapaterauweke, me ā rāua tamāhine a Mere Pawa rāua ko Horima Tapa, i tanumia ki te urupā o Owhiti ki Waiwhetu.

Ka moe a Hare i a Arihia Reweti, tamāhine nā Reihana Te Kamo ko Reihana Reweti rānei rāua ko Maraea te tuahine o Takata Ingo o Te Matehou. Ka mate a Arihia Reweti Parata ki Te Whanganui a Tara i te Hanuere 1876. Tokorua ngā tamāhine a Arihia rāua ko Hare, a Hana Hare Parata i whānau mai i te tau 1865 ka mate ai i te tau 1883 rāua ko Mere Piaka Parata i mate i tōna tau 14.

Ko te Kōti Whenua Māori tuatahi o Pōneke i whakawākia e T.H. Smith i te tau 1868. I te kōti tuatahi ki Pōneke, ka tohe a Hare ki tā ngā tamariki a Hohepa Kopiri tono i ngā pānga whenua 3, 4, 5 me te 9 o Pipitea Pa ka mana hoki i a ia ngā pānga whenua o tana whānau 3, 4 me te 9.

I tua atu i ōna pānga whenua i te pa o Pipitea, he whai pānga anō ia ki Orangi Kaupapa, Orongorongo, Taita Hutt Section 57, ki ō te New Zealand Company Wellington Tenths me te whenua o te pā o Waiwhetu, ki Hutt Section 19 Subsection 9 i riro iho i tōna whaea a Mere Pawa. Nō te matenga o Hare ki Waiwhetu i te 23 o Hune 1909, ka wīrahia ōna whenua ki a Ani Enoka Love. Engari nō muri mai ka tohengia tēnei wīratanga i roto i te Kōti Whenua Māori.

Ngā Tuhinga Kōrero:

  • Wellington MB no. 1, p. 84-85, 104, 106-134, 137-138, 177, 187-188, 234-236, 256
  • Wellington MB no.1H, p. 194-196, 205-213, 307-308, 311-322, 344
  • Wellington MB no 3, p. 1-2; no.5, p. 2-4, 10, 78-90 ; no. 9, p. 75-76 ; no. 13, p. 223, 331, 354-363, 364-371, 374-376 ; no. 17, p. 130-131
  • MLC, Wanganui, Block Files, no. 36 ; no. 115 ; no. 64 ; no. 65 ; no. 84 ; no. 139

Korero o te Wa I Raraunga I Rauemi I Te Whanganui a Tara I Whakapapa