Te Rōpiha Moturoa,
(1790? - 1874)
Read in language
I haere mai a Rōpiha me tana taina rāua ko tōna tuakana ki te noho me Patukawenga o Ngāti Mutunga ki Pōneke i te tau 1827. Nō te hapu o Te Matehou rātou, ā, ko Hāmua kē tō rātou ingoa i a rātou i Taranaki. He tama a Moturoa ngā Te Wehenga. I mate tōnā tuakana ki te Wairarapa i te tau 1833. I noho tana taina a Wi Kingi Wairarapa ki Pipitea, tae noa ki ngā tau 1860, katahi ka hoki ki Taranaki noho ai. Kotahi te tamāhine a Moturoa, ā, i moe ia i tētahi kaipatu wēra ko Wilkinson te ingoa, ā, ka wehe atu ki Ingarangi noho ai.
Nō muri i tōnā iriiringa e John Hobbs ka haria e Moturoa te ingoa Rōpiha, a i noho ia hei Wēteriana tae noa ki tōnā matenga. He tamāhine tana pouaru, a Rāmari Hinekarori, a Rāmari Rōpiha rānei, nā Hoani Te Matahiwi, i mate ia ki Taranaki i te tau 1866. I mate tana wahine tuatahi, a Ahinga i ngā tau 1840. He tuahine ia nō Patukawenga.
E ai ki ngā kōrero pupuri e pā ana ki ngā Pākeha tuatahi i tae mai ki Pōneke i ngā tau 1840, a ko ia te rangatira o te pā o Pipitea. I whakawhiwhia ia me tana wahine a Rāmari me tā rāua irāmutu a Wetera Te Matoha ki te tekihana nama rua, i roto i te roherohenga kainga o te pā o Pipitea. I a ia hoki tētahi wāhanga o te tāpui o Oranga Kaupapa i te rori o Tinakori, ā, i whakawhiwhia hoki ia ki ngā eka 7 e noho koaro ana ki te tiriti o Aro, i ngā whakawhiwhinga o McLeverty i te tau 1848. E ai ki ngā mahere, kei raro tēnei wāhanga i te tāpui o Moturoa, ā, nāna i hoko ki a John Martin i te tau 1866 mō ngā whakahoutanga o Pōneke. I whawhai ia ki te taha o ngā Pākeha i ngā pakanga ki a Te Rangihaeata (1845) rāua ki Mamaku (1847). I utua ia, pērā ki a Wi Tako mō ngā whenua nōhanga kainga i te tau 1844. Kei runga tōnā ingoa i ngā rārangi ingoa a ngā manuhiri a Tākuta Fitzgerald i te hōhipera i te rau tau 1848. I puta ia ki tētahi hui whakawhiwhinga o te whakaahua o te Kuini ki Pōneke i te tau 1849. Kei roto i ngā kōrero i kī ana i haere ia ki te kite i ētahi kaimahi a te kāwana ki Taranaki i ngā tau timatanga o 1840. Ko ia tētahi o te hunga rangatira e waru i haina i ngā whakaaetanga tuku whenua e pā ana ki a Pipitea i te rā 26 o Hui-tanguru 1844. Ko ia tētahi i haina i te tiriti o Waitangi i Pōneke, i te rā 29 o Paenga-whāwhā 1840.
E noho hāngai ana te tiriti o Moturoa ki Thorndon, ki tōnā tekihana tawhito i te Pā o Pipitea i ngā tau 1840 i kōrerohia, te rā 13 o Hakihea 1874. Nō muri i te tangihanga i te Pā o Pipitea i tāpuketia ia ki te urupā o Bolton.
Ngā Tuhinga Kōrero:
- Scholefield. G.W. A dictionary of NZ biography. 1940.
- Jellicoe, R.L. The New Zealand Company's Native Reserves. 1930.
- Roberts. J.H. Wesleyan Maori Mission in New Zealand. 1943.
- New Zealand Times, 14th December 1874.
- Maori Land Court. Wellington MB 1H p.208-212.
- Maori Land Court. Wellington MB 1 p.190.
- Maori Land Court. Taranaki MB 3 p.338-352.
- Ward, L. Early Wellington. 1928.